Ήτανε μια φορά, μάτια μου… Ο Αρχάγγελος της Κρήτης… Ο Νίκος Ξυλούρης!

 

`Ενα τραγούδι που αγαπήθηκε και τραγουδήθηκε πολύ είναι το «Ήτανε μια φορά». Γράφτηκε για τις ανάγκες και ακουγόταν στους τίτλους της τηλεοπτικής σειράς «Οι έμποροι των εθνών» σε σκηνοθεσία του Κώστα Φέρρη, βασισμένη στο ομώνυμο βιβλίο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Ξεκίνησε να προβάλλεται τον Οκτώβριο του 1973, ωστόσο συνάντησε ιδιαίτερα προβλήματα από τη λογοκρισία του δικτατορικού καθεστώτος, το οποίο απαγόρευσε να ακούγεται η φωνή του Ξυλούρη.

Το τραγούδι εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 1972 στο άλμπουμ με τίτλο «Νίκος Ξυλούρης Συλλογή» . Ο τίτλος του δίσκου αντικατοπτρίζει πλήρως το περιεχόμενό του αν κάποιος σκεφτεί ότι στην πρώτη πλευρά του περιλαμβάνονται σε δεύτερη εκτέλεση τραγούδια που είχε ερμηνεύσει λίγα χρόνια νωρίτερα ο ανεπανάληπτος Νίκος Ξυλούρης και στη δεύτερη τέσσερις νέες δημιουργίες του Σταύρου Ξαρχάκου και δύο που είχαν γραφτεί για τις ανάγκες του κινηματογράφου και της τηλεόρασης.

Το  ένα από αυτά είναι το υπέροχα ερμηνευμένο «Ήτανε μια φορά». Ένα μικρό φωτογραφικό άλμπουμ με φωτογραφίας από τα παιδικά και νεανικά χρόνια του σπουδαίου ερμηνευτή στο αγαπημένο του νησί, την όμορφη Κρήτη,  υπάρχει στο εσώφυλλο του δίσκου. Στο οπισθόφυλλο ένα σημείωμα του Σταύρου Ξαρχάκου που γράφτηκε στις 2 Απριλίου του 1974. Παραγωγός ήταν ο Δημήτρης Μηλιόπουλος και η ηχογράφηση έγινε στα στούντιο της Columbia με ηχολήπτη τον Γιώργο Κωνσταντόπουλο και βοηθό τον Γιώργο Τζάννες.

Ηχογραφήθηκε αργότερα και από το Μανώλη Λιδάκη, τη Μαρία Φαραντούρη, το Δημήτρη Υφαντή.

Η σύζυγός του, Ουρανία Ξυλούρη είπε κάποτε:» Ο Ξυλούρης ειδοποιήθηκε για αυτή την ηχογράφηση κυριολεκτικά τελευταία στιγμή: τον ξύπνησαν και τον κατέβασαν στο στούντιο χωρίς πρόβες, χωρίς τίποτα, για να ηχογραφήσει. Το έβγαλε με τη μία, είναι αυτή η εκτέλεση που γνωρίζουμε όλοι. Ένα-δυο λαθάκια (π.χ. όταν τραγουδά «κι εμένανε μ`αφήνεις», αντί «αφήνει» που έχει νόημα βάσει των προηγούμενων στροφών) οφείλονται στην κόπωση. Ο ίδιος ο Ξυλούρης τα πρόσεξε αργότερα και ζήτησε από το φίλο και συνεργάτη του να το ξαναηχογραφήσουν. Ο Ξαρχάκος όμως του απάντησε: «Όπως το είπες τώρα, δεν πρόκειται να το ξαναπείς»!